Bardzo częstą praktyką banków oraz parabanków jest naliczanie odsetek nie tylko od udostępnionej kwoty kredytu/pożyczki, ale także od pozaodsetkowych kosztów kredytów takich jak prowizja czy składki ubezpieczeniowe. W niniejszym artykule pochylamy się nad zagadnieniem prawidłowości naliczania odsetek od prowizji, w tym czy praktyka taka może być podstawą do skorzystania przez konsumenta z sankcji kredytu darmowego.
Na czym polega sankcja kredytu darmowego?
W pierwszej kolejności wyjaśnić należy, iż banki oraz inne instytucje udzielające kredytów/pożyczek są zobowiązane do spełnienia określonych wymogów oraz obowiązków informacyjnych w ramach oferowanych produktach.
Kwestię tę szczegółowo reguluje ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, w której to art. 45 znajduje się instytucja tzw. sankcji kredytu darmowego. Instytucja ta polega na tym, iż naruszenie przez kredytodawcę/pożyczkodawcę któregoś z obowiązków wskazanych w omawianej ustawie, uprawnia konsumenta do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.
Z kolei skutkiem sankcji kredytu darmowego jest obowiązek kredytobiorcy/pożyczkobiorcy do zwrotu wyłącznie udostępnionej mu kwoty kredytu (pożyczki), a więc bez odsetek i innych kosztów (np. prowizji) w terminie i w sposób ustalony w umowie.
Sankcję kredytu darmowego stosujemy przede wszystkim do umów kredytu konsumenckiego do kwoty 255.550,00 PLN, które nie są zabezpieczone hipoteką. Szczegółowe informacje dotyczące umów, które mogą zostać objęte sankcją kredytu darmowego znajdziesz w artykule: „Do jakich umów zastosowanie ma sankcja kredytu darmowego?”.
Całkowita kwota kredytu, RRSO i CKK a sankcja kredytu darmowego
Jednym z obowiązków informacyjnych w ramach kredytu konsumenckiego (pożyczki) jest podanie przez bank lub inną instytucję udzielającą finasowania rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO).
W umowach objętych ustawą z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim powinny się znajdować informacje dotyczące m.in.:
– całkowitej kwoty kredytu – jest to faktycznie wypłacana konsumentowi kwota kredytu/pożyczki. Kwota ta nigdy nie będzie obejmować prowizji czy składek ubezpieczeniowych, które stanowią pozaodsetkowe koszty kredytu;
– całkowitego kosztu kredytu (CKK) – są to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt (odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, a także ewentualne koszty usług dodatkowych);
– rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) – czyli całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym.
W kontekście sankcji kredytu darmowego istotne jest zatem to w jaki sposób liczony jest całkowity koszt kredytu (CKK) i w konsekwencji RRSO. Znakomita część umów zawiera bowiem postanowienia, na mocy których odsetki są naliczane nie od całkowitej kwoty kredytu, a od całkowitej kwoty kredytu powiększonej np. o prowizję.
Należy zatem zadać sobie pytanie czy prawidłowa jest praktyka w oparciu o którą to odsetki naliczane są nie tylko od środków wypłacanych konsumentowi „na rękę”, ale także od wspomnianej prowizji (lub innych opłat), która jako pozaodsetkowy koszt kredytu nie jest składnikiem wypłacanej konsumentowi kwoty kredytu (pożyczki)?
Naliczanie odsetek od prowizji a sankcja kredytu darmowego
Omawiane zagadnienie nie zostało jeszcze rozstrzygnięte w orzecznictwie. Analizując jednak treść ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, w tym przytoczone definicje, należy opowiedzieć się za niedopuszczalnością praktyki, na podstawie której to bank (lub inna instytucja) jako podstawę oprocentowania przyjmuje nie tylko faktycznie wypłaconą konsumentowi kwotę kredytu ale także pozaodsetkowe koszty kredytu (prowizję lub inne opłaty).
Wątpliwości co do ww. praktyki powziął Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie, który skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) pytanie prejudycjalne (sprawa o sygn. C 678/22.
Ostatecznie zadane przez powyższy sąd pytania nie zostaną rozstrzygnięte przez TSUE z uwagi na cofnięcie pozwu przez stronę skarżącą (Profi Credit Polska S.A.). Należy jednak w najbliższym czasie spodziewać się analogicznych pytań w sprawach z powództw konsumentów i finalnie konstruktywnych odpowiedzi przez TSUE co do prawidłowości naliczania przez banki i inne instytucje odsetek od prowizji (sprawy o sygnaturach C – 742/23 oraz C – 71/24).
Oprócz opisanej wcześniej sprawy C 678/22 warto odwołać się do wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r., C – 377/14, w którym wprost wskazano, że całkowita kwota kredytu stanowi faktycznie udostępnione konsumentowi środki. Kwota ta nie obejmuje zatem pozaodstkowych kosztów kredytu.
Naliczanie odsetek od prowizji a orzecznictwo TSUE C – 377/14 oraz C – 714/22
Co więcej TSUE wyjaśnił, iż całkowita kwota kredytu nie może obejmować żadnych kwot należących do całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta (koszty administracyjne, odsetki, opłata za udzielenie kredytu czy wszelkie inne typy kosztów, które musi ponieść konsument – pkt 85 – 86 wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r., C – 377/14).
Skoro tak to: „(…) niezgodne z prawem włączenie do całkowitej kwoty kredytu kwot należących do całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta spowoduje w nieunikniony sposób zaniżenie RRSO, ponieważ wysokość RRSO zależy od całkowitej kwoty kredytu” (pkt 87 wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r., C – 377/14).
Odnieść się także należy do jednego z nowszych wyroków TSUE w sprawie C – 714/22, w którym jednoznacznie wskazano, że wadliwe określenie RRSO skutkuje sankcją kredytu darmowego (pkt 55 – „(…) wskazanie RRSO, która nie odzwierciedla dokładnie wszystkich tych kosztów, pozbawia konsumenta możliwości określenia zakresu jego zobowiązania w taki sam sposób jak brak podania tej stopy. W konsekwencji sankcja pozbawienia kredytodawcy prawa do odsetek i opłat w przypadku wskazania RRSO, która nie obejmuje całości tych kosztów, odzwierciedla wagę takiego naruszenia i ma charakter odstraszający i proporcjonalny”.
Jak widać w orzecznictwie TSUE już można znaleźć stanowisko opowiadające się za niedopuszczalnością naliczania odsetek od kwot, które nie są faktycznie udostępniane konsumentowi (np. prowizji).
Wadliwie wyliczony RRSO a sankcja kredytu darmowego
Z treści artykułu wynika – z zastrzeżeniem braku przesądzenia niniejszego zagadnienia w orzecznictwem polskich sądów – że postanowienie umowne które przyznaje prawo do naliczania odsetek nie tylko od całkowitej kwoty kredytu ale także od pozaodsetkowych kosztów (np. prowizja) skutkują błędnym (zawyżonym) wyliczeniem wysokości ponoszonych przez konsumenta odsetek, co wpływa na nieprawidłowe wskazanie wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO).
Opisane wady (wadliwe wyliczony RRSO), na skutek oprocentowania prowizji mogą otwierać drogę do skorzystania z sankcji kredytu darmowego i odzyskania m.in. niesłusznie pobranych odsetek.
Wadliwe naliczanie odsetek – pomoc prawna w sprawach sankcji kredytu darmowego
Kancelaria świadczy pomoc prawną dla konsumentów zainteresowanych skorzystaniem z sankcji kredytu darmowego. Dokonujemy bezpłatnej analizy umowy pod kątem potencjalnych naruszeń i wskazujemy możliwe scenariusze. Zapraszamy do kontaktu.
