Kredyty udzielane w euro przez lata były postrzegane jako bezpieczniejsza alternatywa dla popularnych kredytów frankowych. Rosnąca liczba sporów sądowych pokazuje jednak, że również w przypadku zobowiązań powiązanych z walutą obcą euro możliwe jest skuteczne dochodzenie swoich praw. Czy można unieważnić umowę kredytową w euro na podobnych zasadach, jak ma to miejsce w sprawach frankowiczów?
Kredyty w euro – czym się różnią od kredytów we frankach?
Kredyty hipoteczne waloryzowane do walut obcych stały się popularnym rozwiązaniem w Polsce w latach 2004–2009, przy czym największą grupę stanowiły umowy odnoszące się do franka szwajcarskiego (CHF) oraz euro (EUR). Choć oba typy zobowiązań formalnie należą do tej samej kategorii – kredytów powiązanych z walutą obcą – ich konstrukcja prawna i ryzyka związane z obsługą zadłużenia w praktyce istotnie się różniły.
Charakterystyka kredytów walutowych we frankach szwajcarskich i w euro
Kredyty indeksowane lub denominowane do franka szwajcarskiego były bardziej powszechne ze względu na atrakcyjniejsze w tamtym czasie oprocentowanie wynikające z bardzo niskich stóp procentowych w Szwajcarii. Kredyty w euro również oferowały niższe oprocentowanie w porównaniu z kredytami złotówkowymi, jednak było ono wyższe niż w przypadku kredytów frankowych.
W związku z tym kredyty w euro kierowano głównie do klientów o wyższej zdolności kredytowej lub tych, którzy uzyskiwali dochody w walucie euro. Co istotne, choć produkty te różniły się nieco pod względem konstrukcji ekonomicznej, mechanizmy stosowane w umowach – takie jak jednostronne ustalanie kursów walut przez banki czy brak pełnej transparentności ryzyka kursowego – bardzo często były podobne.
Skala udzielania kredytów w euro w Polsce
W odróżnieniu od kredytów frankowych, których szacowana liczba umów w okresie największego zainteresowania wynosiła ponad 700 tysięcy, kredyty w euro miały znacznie mniejszą skalę – zawarto około 100–150 tysięcy takich umów. Oznacza to, że choć grupa kredytobiorców w euro jest mniejsza, to nie jest marginalna. Wiele z tych umów nadal obowiązuje, a ich kredytobiorcy odczuwają skutki zmian kursu euro i warunków kredytowych, w tym wzrostu rat kredytowych.
Specyfika zapisów umów kredytowych w euro
Umowy kredytowe odnoszące się do euro bardzo często zawierały podobne zapisy abuzywne, jakie występowały w kredytach frankowych. Wśród najczęściej spotykanych nieprawidłowości można wskazać stosowanie własnych tabel kursowych banku przy przeliczaniu rat i kwoty kredytu, brak jednoznacznych zasad ustalania kursów kupna i sprzedaży euro, brak pełnej informacji o ryzyku walutowym oraz dowolność w zmianie oprocentowania. Takie konstrukcje skutkują możliwością zakwestionowania ważności umowy na podstawie przepisów o klauzulach niedozwolonych, analogicznie jak w przypadku kredytów w CHF.
Czy ryzyko kursowe było równie wysokie jak w przypadku franków?
Ryzyko kursowe przy kredytach w euro było wprawdzie istotne, ale mniejsze niż przy kredytach we frankach szwajcarskich. Wahania kursu euro względem złotego były mniej dynamiczne, a waluta euro jako jedna z głównych walut światowych cechowała się większą stabilnością niż frank szwajcarski, który był aktywem „ucieczki” w czasach kryzysu finansowego. Niemniej jednak w dłuższym okresie również kredytobiorcy w euro ponieśli znaczące koszty związane ze wzrostem rat w złotówkach oraz wyższym całkowitym kosztem kredytu, szczególnie w sytuacji skokowego osłabienia złotego względem euro w latach kryzysowych.
Czy kredyt w euro można unieważnić? Podstawy prawne roszczeń
Kredytobiorcy, którzy zaciągnęli zobowiązania hipoteczne denominowane lub indeksowane do euro, mogą dochodzić unieważnienia swoich umów kredytowych na gruncie prawa polskiego oraz unijnego. Duże znaczenie w tym zakresie mają przepisy dotyczące ochrony konsumenta przed nieuczciwymi warunkami umownymi oraz orzecznictwo rozwijające standardy tej ochrony.
Przepisy prawa krajowego i unijnego
Podstawowym aktem prawnym regulującym problematykę nieuczciwych postanowień umownych jest Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Dokument ten ustanawia zasadę, że warunki umowy, które nie były indywidualnie uzgadniane i powodują znaczącą nierównowagę praw i obowiązków stron na niekorzyść konsumenta, są niewiążące.
Na poziomie krajowym odpowiednikiem tych regulacji są przepisy Kodeksu cywilnego, w szczególności art. 385 (1) – 385 (3) dotyczące tzw. klauzul abuzywnych. Ochrona konsumenta wynika również z ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz ogólnych zasad prawa cywilnego, takich jak zasada uczciwości kontraktowej.
Klauzule abuzywne w umowach kredytów w euro
W przypadku kredytów powiązanych z walutą obcą w euro, podobnie jak w sprawach dotyczących kredytów frankowych, analizie podlegają klauzule określające mechanizm przeliczania kwoty kredytu oraz wysokości rat. Klauzule te bardzo często miały charakter abuzywny, ponieważ dawały bankom jednostronną możliwość ustalania kursów wymiany walut według własnych tabel, bez wyraźnych, transparentnych kryteriów. Umowy bardzo często nie zawierały wystarczających informacji o ryzyku kursowym, które mogło prowadzić do nieproporcjonalnego zwiększenia ciężaru kredytowego po stronie konsumenta.
W jakich sytuacjach kredytobiorca może dochodzić unieważnienia umowy?
Unieważnienia umowy kredytowej można dochodzić w sytuacji, gdy zawiera ona postanowienia abuzywne mające istotny wpływ na główne świadczenia stron, a ich eliminacja skutkowałaby upadkiem całej umowy. Dotyczy to przede wszystkim przypadków, gdy sposób przeliczania waluty lub ustalania oprocentowania został określony w sposób nieprzejrzysty.
Aktualne orzecznictwo dotyczące kredytów w euro
W ostatnich latach zapadło wiele wyroków unieważniających umowy kredytowe w euro. Przykładowo, w 2024 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w jednej ze spraw (wyrok z dnia 21 czerwca 2024 r., sygn. akt I C 434/23) uznał, że klauzule dotyczące przeliczania kwoty kredytu według wewnętrznych tabel banku miały charakter abuzywny i prowadziły do rażącej nierównowagi stron. Sąd I Instancji uwzględnił w całości argumentację Kancelarii nt. nieważności umowy kredytu EURO w całości. Podobne rozstrzygnięcia zapadły m.in. w sądach w Poznaniu (wyrok z 2 kwietnia 2025 r., w sprawie I C 2871/23 oraz wyrok z dnia 25 marca lutego 2025 r., sygn. akt XVIII C 1452/24). Sądy zwracają uwagę na identyczne mechanizmy nieuczciwych zapisów jak w umowach kredytów frankowych oraz na brak odpowiedniego poinformowania kredytobiorców o skali ryzyka walutowego.
Czy sądy stosują te same zasady jak przy kredytach frankowych?
W zdecydowanej większości przypadków sądy stosują analogiczne zasady oceny abuzywności zapisów w umowach kredytowych, bez względu na to, czy dotyczą one franka szwajcarskiego, euro czy innej waluty. Duże znaczenie przypisuje się analizie swobody banku w jednostronnym ustalaniu kursów przeliczeniowych oraz ocenie, czy kredytobiorca został należycie poinformowany o ryzyku walutowym.
Jeśli posiadasz kredyt w euro lub we frankach i chcesz lepiej poznać swoje prawa, skontaktuj się z nami. Oferujemy wsparcie w analizie umów kredytowych i ocenie możliwości prawnych z zakresu kredytów w euro i kredytów frankowych.
