Zaniżenie RRSO a sankcja kredytu darmowego

Jedną z podstaw do skorzystania z sankcji kredytu darmowego jest zaniżenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO). W niniejszym artykule wyjaśniamy, czym jest RRSO, w jaki sposób powinno być ono liczone oraz na czym polega zaniżenie RRSO w umowie kredytowej.

Definicja RRSO zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim

Stosownie do art. 5 pkt 12 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim rzeczywista roczna stopa oprocentowania jest to całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym.

RRSO informuje konsumenta o tym, jaki jest całkowity koszt kredytu wyrażony w stosunku rocznym jako wartość procentowa udostępnianej kwoty kredytu (lub pożyczki). RRSO pozwala zatem na weryfikację, ile faktycznie zapłacimy za dany kredyt (lub pożyczkę).

Zasadą jest, że im niższe RRSO, tym tańszy kredyt (i w konsekwencji korzystniejszy dla konsumenta). Stąd też tzw. chwilówki zawsze mają bardzo wysokie RRSO – im bowiem krótszy okres spłaty, tym wyższe RRSO.

W jaki sposób wyliczane jest RRSO?

Wzór wyliczenia RRSO (sposób obliczania RRSO) określony jest w załączniku nr 4 do ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim. Jakkolwiek wzór ten jest skomplikowany, to RRSO można obliczyć z ogólnodostępnych kalkulatorów, których formuła obliczania jest zgodna ze wspomnianą ustawą.

Do wyliczenia RRSO potrzebujemy następujących danych:

całkowitej kwoty kredytu (pożyczki)
wysokości prowizji
ilości rat miesięcznych
wysokości stopy oprocentowania
rodzaju rat (równe bądź malejące)

W jaki sposób może dojść do zaniżenia RRSO?

Zgodnie z opisanym wcześniej wzorem wyliczenia RRSO oraz przytoczoną definicją RRSO podstawą wyliczenia RRSO jest całkowita kwota kredytu. Z kolei przez całkowitą kwotę kredytu należy rozumieć maksymalną kwotę wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt.

Tym samym do obliczenia RRSO przyjmujemy tylko całkowitą kwotę kredytu (kwotę wypłacaną konsumentowi „na rękę”) bez kredytowanych kosztów, np. prowizji czy składek ubezpieczeniowych.

Potwierdza to zresztą wyrok TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie C 377/14, o którym pisaliśmy w artykule: „Wyrok TSUE C – 377/14 a niedopuszczalność naliczania odsetek od prowizji”.

W części umów udzielanych przez banki albo parabanki do wyliczenia RRSO przyjmuje się nie całkowitą kwotę kredytu, a niezdefiniowaną w ustawie o kredycie konsumenckim kwotę kredytu (pożyczki), która stanowi w praktyce sumę całkowitej kwoty kredytu i kredytowanych kosztów – najczęściej prowizji.

W ten sposób dochodzi do bezpodstawnego zaniżenia RRSO, przez co konsument uzyskuje mylne wyobrażenie o tym, że dana oferta jest dla niego korzystna. Jak już wskazywaliśmy – im niższe RRSO, tym tańszy kredyt (pożyczka).

Jakie są skutki zaniżenia RRSO? Sankcja kredytu darmowego

Skutkiem naruszenia obowiązku informacyjnego dotyczącego RRSO jest uprawnienie konsumenta do skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

Wynika to zresztą z orzecznictwa TSUE:

„Należy podkreślić, że niezgodne z prawem włączenie do całkowitej kwoty kredytu kwot należących do całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta spowoduje w nieunikniony sposób zaniżenie RRSO, ponieważ wysokość RRSO zależy od całkowitej kwoty kredytu” pkt 87 wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie C 377/14;

„(…) wskazanie RRSO, która nie odzwierciedla dokładnie wszystkich tych kosztów, pozbawia konsumenta możliwości określenia zakresu jego zobowiązania w taki sam sposób jak brak podania tej stopy. W konsekwencji sankcja pozbawienia kredytodawcy prawa do odsetek i opłat w przypadku wskazania RRSO, która nie obejmuje całości tych kosztów, odzwierciedla wagę takiego naruszenia i ma charakter odstraszający i proporcjonalny” – pkt 55 wyroku TSUE z dnia 21 marca 2024 r. w sprawie C – 714/22.

Z kolei skutki zastosowania sankcji kredytu darmowego opisywaliśmy w artykule: „Skutki sankcji kredytu darmowego – czyli o darmowym kredycie słów kilka”.

Założenia przyjęte do obliczenia RRSO a sankcja kredytu darmowego

Opisywane w niniejszym artykule naruszenia mają również znaczenie w kontekście obowiązku informacyjnego dotyczącego przedstawienia informacji odnoszących się do założeń przyjętych do obliczenia RRSO.

Brak informacji odnoszących się do wspomnianych założeń, ogólne założenia przyjęte do obliczenia RRSO albo błędne założenia (np. wskazanie jako podstawy wyliczeń RRSO całkowitej kwoty kredytu, gdy w rzeczywistości podstawą tą jest kwota kredytu, a więc całkowita kwota kredytu powiększona o kredytowane koszty) mogą stanowić naruszenie obowiązku informacyjnego i w konsekwencji skutkować sankcją kredytu darmowego. Ww. wnioski wynikają z wyroku TSUE z dnia 23 stycznia 2025 r. w sprawie C – 677/23.