Dnia 1 grudnia 2025 r. Rzecznik Finansowy wydał stanowisko w sprawie sankcji kredytu darmowego, w którym zaprezentowane zostały „Oświadczenie zawierające istotny dla sprawy pogląd, dotyczące zagadnień najczęściej pojawiających się w sporach na tle stosowania sankcji kredytu darmowego”, a także argumentacja Rzecznika Finansowego w niniejszych sprawach.
Zagadnienia przedstawione przez Rzecznika Finansowego w sprawie sankcji kredytu darmowego
W wydanym stanowisko Rzecznik Finansowy odniósł się do m.in. następujących kwestii:
– Termin na wykonanie uprawnienia;
– Całkowita kwota kredytu;
– Oprocentowanie kredytu;
– Naliczanie odsetek od kosztów kredytu;
– Rzeczywista roczna stopa oprocentowania oraz całkowita kwota do zapłaty;
– Informacja o innych kosztach oraz warunki, na jakich koszy te mogą ulec zmianie;
– Odstąpienie od umowy;
– Przedterminowa spłata kredytu.
Istotność naruszenia a sankcja kredytu darmowego
W pierwszej części opracowania Rzecznik Finansowy zwrócił uwagę, iż w przypadku sankcji kredytu darmowego nie ma znaczenia zakres lub istotność naruszenia ani jego wpływ na interesy konsumenta jeżeli naruszenie to może podważyć możliwość oceny przez konsumenta zakresu jego zobowiązania (tak też – wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 13 lutego 2025 r. w sprawie C‑472/23).
W konsekwencji sankcja w postaci pozbawienia banku czy parabanku za naruszenie obowiązku informacyjnego (wpływającego na zdolność konsumenta do dokonania oceny zakresu jego zobowiązania) odsetek czy innych opłat jest sankcją proporcjonalną i to niezależnie od skali czy wagi naruszenia.
Termin na wykonanie uprawnienia w sprawach dotyczących sankcji kredytu darmowego
Zgodnie ze stanowiskiem Rzecznika Finansowego roczny termin na złożenie oświadczenia w przedmiocie sankcji kredytu darmowego, zaczyna biec od momentu, w którym obie strony wywiążą się z ciążących na nich obowiązków.
Więcej nt. niniejszego zagadnienia pisaliśmy w artykule: „Termin na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego”, w którym wskazywaliśmy, że umowę o kredyt konsumencki uznaje się za wykonaną w dniu, w którym konsument spłacił ostatnią należność z tytułu tej umowy na rzecz kredytodawcy.
Całkowita kwota kredytu a sankcja kredytu darmowego
W niniejszej kwestii Rzecznik Finansowy wypowiedział się jednoznacznie, iż: „Do całkowitej kwoty kredytu nie mogą zostać wliczone opłaty za udzielenie kredytu, w tym opłaty, prowizja czy też odsetki. Wszystkie koszty związane z udzieleniem kredytu ponoszone przez konsumenta powinny zostać umieszczone jedynie w całkowitym koszcie kredytu”.
Argumentacja ta wynika m.in. z uzasadnienia wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie C-377/14.
Zarzut ten jest istotny także w kontekście zagadnienia naliczania odsetek od kosztów kredytu, albowiem w umowach kredytowych bardzo często – w ocenie prawników Kancelarii błędnie – banki obok całkowitej kwoty kredytu zestawiają tzw. kwotę kredytu (kwotę pożyczki), co może budzić uzasadnione wątpliwości odnośnie tego jak kwota zostaje faktycznie udostępniona konsumentowi.
Omawiany zabieg również bardzo często prowadzi do sztucznego zaniżenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO), albowiem RRSO liczone jest od zawyżonej kwoty kredytu (kwoty pożyczki), a nie od całkowitej kwoty kredytu (kwoty wypłaty).
Stanowisko Rzecznika Finansowego w sprawie naliczania odsetek od kosztów kredytu
Zagadnienie dotyczące możliwości naliczania odsetek od kosztów kredytu (np. prowizji) jest jednym z bardziej kontrowersyjnych i nierozstrzygniętych w orzecznictwie. Rzecznik Finansowy wskazał, że w jego ocenie praktyka kredytodawców naliczania oprocentowania od kredytowanych kosztów kredytu nie znajduje podstaw w obowiązujących przepisach.
Zdaniem Rzecznika Finansowego naliczanie odsetek od kosztów kredytu jest niedopuszczalne, albowiem:
– odsetki są naliczane od kwoty która nie jest w rzeczywistości udostępniona konsumentowi, co stoi w sprzeczności z samą ideą odsetek kapitałowych, a przez to narusza dobre obyczaje;
– tego typu konstrukcja stanowi zastrzeżenie dodatkowego zysku dla kredytodawcy, w sposób nie znajdujący odzwierciedlenia w świadczeniu na rzecz kredytobiorców (pobierane jest bowiem oprocentowanie, a więc wynagrodzenie kredytodawcy, od kwoty, która nie jest pozostawiona do dyspozycji kredytobiorcy);
– prowadzi ono do sztucznego podniesienia kwoty kredytu oraz zaprezentowania bardziej korzystnego wskaźnika RRSO
O błędnej praktyce dotyczącej naliczania odsetek od prowizji pisaliśmy w artykułach: „Odsetki od prowizji a sankcja kredytu darmowego” oraz „Wyrok TSUE C – 377/14 a niedopuszczalność naliczania odsetek od prowizji”.
Wady w umowach kredytów oraz pożyczek dotyczące RRSO oraz całkowitej kwoty do zapłaty
W przedmiocie RRSO Rzecznik Finansowy zwrócił uwagę na kilka kwestii:
– braku możliwości wyrażenia RRSO poprzez przedział wskazujący na minimalną i maksymalną stopę oprocentowania
– obowiązku podania w umowie danych niezbędnych do obliczenia RRSO
– obowiązku wskazania w umowie niezbędnych założeń przyjętych do obliczenia RRSO w sposób jednoznaczny i umożliwiający konsumentowi ich weryfikację – co jest zbieżne ze stanowiskiem TSUE wyrażonym w wyroku z dnia 23 stycznia 2025 r. w sprawie C – 677/23.
Pozostałe zagadnienia analizowane przez Rzecznika Finansowego
Rzecznik Finansowy odnosił się również do kwestii takich jak: 1) Oprocentowanie kredytu; 2) Informacja o innych kosztach oraz warunki, na jakich koszy te mogą ulec zmianie; 3) Odstąpienie od umowy; 4) Przedterminowa spłata kredytu.
Z pełną treścią stanowiska Rzecznika Finansowego można zapoznać się tutaj. Wydany dokument może stanowić dodatkowy argument w sądzie (jako wniosek dowodowy).
Co najważniejsze stanowisko prezentowane przez Rzecznika Finansowego jest zbieżne z argumentacją prawną prawników Kancelarii przedstawianą w toku toczących się postępowań sądowych (dotyczących sankcji kredytu darmowego).
Pomoc prawna w sprawach dotyczących kredytów i pożyczek
Jako Kancelaria oferujemy kompleksowe wsparcie prawne w sprawach dotyczących sankcji kredytu darmowego (SKD). Zapraszamy do bezpłatnej, niewiążącej analizy celem weryfikacji czy Państwa umowa kwalifikuje się pod ewentualny proces sądowy.
