30 lipca 2025 r. Sąd Najwyższy (SN) miał podjąć uchwałę dotyczącą sankcji kredytu darmowego (SKD). Czeka na nią wielu kredytobiorców, a także ekspertów branży finansowej oraz prawników. Miała ona określić jednolitą linię orzecznictwa w sprawach związanych z kredytami konsumenckimi. Jednak postępowanie o sygnaturze III CZP 15/25 zostało zawieszone. Sąd Najwyższy uznał, że poczeka na orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) dotyczące spraw z Polski.
Przyczyny zawieszenia postępowania o sygnaturze III CZP 15/25
Zawieszenie postępowania SN w sprawie sankcji kredytu darmowego jest związane z faktem, iż TSUE rozpatruje aktualnie trzy sprawy prejudycjalne o sygnaturze:
- C-566/24 (Helpfind Recovery) – wniosek o wydanie orzecznictwa w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi (Polska) w dniu 21 sierpnia 2024 r. – Helpfind Recovery sp. z o.o. przeciwko Santander Bank Polska S.A.,
- C-744/24 (Bank Polska Kasa Opieki) – wniosek o wydanie orzecznictwa w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Rejonowy we Włodawie (Polska) w dniu 24 października 2024 r. – P.W. przeciwko Bankowi Polskiej Kasy Opieki S.A.,
- C-831/24 (Machski) – wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Rejonowy w Białymstoku (Polska) w dniu 5 grudnia 2024 r. – K.J. przeciwko P.
SN czeka na decyzję TSUE, aby zapewnić spójność interpretacyjną zagadnień związanych z sankcją kredytu darmowego między prawem krajowym a unijnym. Wydanie uchwały przed rozstrzygnięciami organu Unii Europejskiej mogłoby skutkować rozbieżnościami interpretacyjnymi.
Jakich kwestii będzie dotyczyć stanowisko Sądu Najwyższego?
Zawieszone postępowanie dotyczy sankcji kredytu darmowego umożliwiającej kredytobiorcom spłatę jedynie kapitału zaciągniętego kredytu, bez kosztów. Została ona uregulowana w art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim.
Podstawą do skorzystania z SKD jest stwierdzenie uchybień ze strony kredytodawcy. Mogą one dotyczyć m.in.:
- zbyt wysokich kosztów kredytu,
- naruszenia obowiązku informacyjnego,
- nieprawidłowego sposobu rozliczania prowizji,
- stosowania ukrytych kosztów nieujętych w umowie.
Sprawa dotycząca sankcji kredytu darmowego trafiła przed SN w celu wydania uchwały ujednolicającej orzecznictwo sądów powszechnych. Organ ten miał odpowiedzieć na pięć pytań nadesłanych przez Sąd Okręgowy w Poznaniu. Warto przyjrzeć się im nieco bliżej oraz poznać oczekiwane stanowisko SN.
- Czy sądy powszechne powinny zajmować się wszystkimi możliwymi uchybieniami w umowach kredytowych czy tylko tymi wskazanymi przez konsumentów w oświadczeniach?
Z dużym prawdopodobieństwem SN uzna, że zasadna jest kontrola konkretnej umowy w sposób holistyczny. Będzie to wiązało się z badaniem także tych błędów, które nie zostały wskazane przez kredytobiorcę w oświadczeniu. SN może powołać się na wyrok TSUE z 21 kwietnia 2016 r., sygn. C-377/14, w którym orzekł, że badanie naruszeń obowiązków informacyjnych wobec konsumentów jest obligatoryjne.
- Czy uprawnienie do złożenia oświadczanie o skorzystaniu z SKD wygasa po upływie roku od wykonania umowy przez kredytodawcę czy przez obie strony?
Można oczekiwać, że SN przychyli się do interpretacji wskazującej na to, że roczny termin na złożenie oświadczenia o zastosowaniu sankcji kredytu darmowego liczy się od chwili wykonania umowy przez obie strony – od dnia spłaty kredytu przez konsumenta. Jet to zgodne z art., 488 par. 1 k.c., a także dyrektywą 2008/48/WE.
- Czy uznanie zapisów zawartych w umowie kredytowej za abuzywne to wystarczająca podstawa do zastosowania sankcji kredytu darmowego?
Prawdopodobnie SN uzna, że w przypadku, gdy abuzywne postanowienie odnosi się do obowiązku informacyjnego ujętego w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, to właściwe jest zastosowanie SKD.
- Czy oprocentowanie może obejmować także część kredytu, która została przeznaczona na zapłatę prowizji?
Do tej kwestii SN odnosił się już w swoich wyrokach m.in. w sprawie I NSK 9/18. Dodatkowym argumentem przemawiającym na korzyść konsumentów jest wyrok TSUE sygn. C-377/17 określający znaczenie pojęć „kwota wypłacona” oraz „całkowita kwota kredytu” i wskazujący, że prowizje kredytowane nie mogą być tak samo traktowane pod względem oprocentowania, jak kapitał. Brak wskazania zasad ich naliczania to naruszenie obowiązku informacyjnego umożliwiającego zastosowanie SKD.
- Czy błędne wyliczenie Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania (RRSO) wynikające z objęcia oprocentowaniem kredytowanych pozaodsetkowych kosztów jest podstawą do zastosowania SKD?
Takie działania można uznać jako nieprawidłowe, chociażby w świetle wyroków sygn. C-677/23 oraz C-714/22. Można więc oczekiwać, że błędne obliczenie RRSO wynikające z uwzględnienia oprocentowania pozaodsetkowych kredytowanych kosztów to podstawa do zastosowania sankcji kredytu darmowego.
Co oznacza zawieszenie postępowania dotyczącego sankcji kredytu darmowego dla kredytobiorców?
Mimo że odsunięcie w czasie wydania uchwały dotyczącej sankcji kredytu darmowego wiąże się z opóźnieniem dochodzenia roszczeń z zastosowaniem tego mechanizmu, to i tak jest to dobra wiadomość dla kredytobiorców. Orzecznictwo TSUE jest zazwyczaj prokonsumenckie. Oznacza to, że odniesienie się tego organu do kwestii SKD może wiązać się z wypracowaniem jednolitych standardów w sądach powszechnych oraz większą przewidywalnością wydawanych orzeczeń. Pomoże to uniknąć błędów interpretacyjnych oraz różnego podejścia do stosowania sankcji.
Kredytobiorcy mogą spodziewać się, że decyzja SN poparta orzecznictwem TSUE uprości postępowania związane z kredytami konsumenckimi i umożliwi dochodzenie praw, gdy umowa została sporządzona z naruszeniem obowiązujących przepisów.
Sankcja kredytu darmowego – pomoc prawna
Sankcja kredytu darmowego to jeden z obszarów prawa, w którym się specjalizujemy. Świadczymy kompleksową pomoc kredytobiorcom, którzy chcą skorzystać z tego mechanizmu i spłacić jedynie kapitał bez odsetek, prowizji i innych kosztów. Oferujemy bezpłatną analizę umowy oraz fachowe doradztwo.
