W ostatnich dniach szeroko komentowany wyrok TSUE C – 472/23 budzi kontrowersje co do jego faktycznego znaczenia dla kredytobiorców w Polsce. Z jednej strony kancelarie reprezentujące konsumentów ogłaszają sukces, a z drugiej Związek Banków Polskich (ZBP) triumfuje komentując, iż TSUE orzekł na korzyść banków. W niniejszym artykule przyjrzymy się jednemu z kluczowych wyroków TSUE w kontekście sankcji kredytu darmowego (SKD) i praktyki naliczania odsetek od prowizji i innych kosztów.
Czy w wyroku TSUE C – 472/23 orzekł o dopuszczalności naliczania odsetek od prowizji?
Odpowiedź na pytanie nr 1 (dotyczące naruszenia obowiązku informacyjnego w kontekście wadliwego wyliczenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania) może być myląca z uwagi na niefortunną konstrukcję pytania zadanego przez sąd odsyłający (Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie).
Przedmiotowe pytanie „skupia się” niejako na tym, czy skutkiem uznania danego zapisu za abuzywny (klauzulę niedozwoloną) będzie uchybienie obowiązku informacyjnego. TSUE odpowiedział tutaj przecząco. Niemniej nie oznacza to, że TSUE orzekł, że praktyka naliczania odsetek od prowizji jest prawidłowa (za taką wykładnią opowiedział się Związek Banków Polskich).
O tym, że jest to błędny wniosek, można wyinterpretować z pkt 20 oraz 33 uzasadnienia wyroku TSUE C – 472/23 z dnia 13 lutego 2025 r.
Jednak w kontekście omawianej legalności naliczania odsetek od prowizji niezwykle istotny jest pkt 30 uzasadnienia niniejszego wyroku, zgodnie z którym wskazanie RRSO, które nie odzwierciedla wiernie wszystkich kosztów wymienionych w art. 3 lit. g) dyrektywy 2008/48, pozbawia konsumenta możliwości określenia zakresu jego zobowiązania w taki sam sposób jak brak wskazania tej stopy, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu.
Całkowita kwota kredytu a stopa oprocentowania kredytu
Omawiając legalność naliczania odsetek od prowizji odwołać się należy do następujących definicji znajdujących się w ustawie z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim:
– całkowita kwota kredytu – maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt, a w przypadku umów, dla których nie przewidziano tej maksymalnej kwoty, suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt;
– stopa oprocentowania kredytu – stopa oprocentowania wyrażona jako stałe lub zmienne oprocentowanie stosowane do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym;
Z przytoczonych definicji wynikają następujące kwestie:
Po pierwsze, całkowitą kwotą kredytu jest faktycznie wypłacana konsumentowi kwota kredytu/pożyczki (kwota ta nie obejmuje i nie może obejmować prowizji czy składek ubezpieczeniowych, które stanowią pozaodsetkowe koszty kredytu).
Po drugie, stosowanie oprocentowania dopuszczalne jest wyłącznie do wypłacanej kwoty, a więc całkowitej kwoty kredytu.
W konsekwencji, skoro prowizja stanowi wynagrodzenie banku i jest ona finansowa ze środków udzielanego kredytu, to brak jest podstaw do naliczania odsetek od kredytowanej prowizji. W przeciwnym wypadku bank (parabank) naliczałby jeden koszt (odsetki) od drugiego (prowizji), co w świetle przytoczonych przepisów uznać należy za niedopuszczalne.
Ponadto, zaakcentować należy fakt, iż naliczanie odsetek nie tylko od kwoty faktycznie udostępnianej, ale także od kwoty prowizji czy składki ubezpieczeniowej, jest sprzeczne z naturą odsetek. W takim układzie konsument płaci bowiem wynagrodzenie w postaci odsetek nie tylko od kapitału, jaki faktycznie otrzymał, ale też od takiego, którego nigdy nie otrzymał do dyspozycji. Prowadzi to do swoistego nakładania się kosztów i jako takie jest sprzeczne z naturą odsetek jako wynagrodzeniem za korzystanie z kapitału.
Wyrok TSUE C – 377/14 a niedopuszczalność naliczania odsetek od prowizji
W świetle czynionych dywagacji niezwykle cenny jest wyrok TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie C – 377/14, w którym to orzeczeniu TSUE stwierdził:
„(…) art. 3 lit. l) i art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48, a także pkt I załącznika I do rzeczonej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że całkowita kwota kredytu i kwota wypłat określają całość kwot udostępnianych konsumentowi, co wyklucza kwoty powiązane przez kredytodawcę z pokryciem kosztów związanych przez kredytodawcę z udzieleniem odnośnego kredytu, które to kwoty nie są w rzeczywistości wypłacane konsumentowi”.
Przytoczony wyrok TSUE wyraźnie zakazuje stosowania oprocentowania i naliczania odsetek od tej części kredytu, która nie jest w rzeczywistości wypłacana konsumentowi.
Na chwilę obecną jest to kluczowy wyrok TSUE w sprawach dotyczących sankcji kredytu darmowego (SKD) w kontekście wadliwego wyliczenia całkowitego kosztu kredytu (CKK) oraz rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO).
Skutek naliczania odsetek od prowizji – wadliwe RRSO i sankcja kredytu darmowego (SKD)
O czym była mowa powyżej, nieprawidłowo podany całkowity koszt kredytu (CKK) i rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) mogą stanowić podstawę do zastosowania sankcji kredytu darmowego.
Zresztą potwierdzają to wyroki TSUE z dnia 21 kwietnia 2016 r., C – 377/14 (pkt 87) oraz z dnia 21 marca 2024 r., C – 714/22, w których wskazano, że wadliwe określenie RRSO winno skutkować sankcją kredytu darmowego (pozbawieniem kredytodawcy prawa do odsetek i opłat).
A jak orzekł TSUE w wyroku z dnia 13 lutego 2025 r. w sprawie C 472/23 „kara” w postaci sankcji kredytu darmowego jest sankcją proporcjonalną nawet w przypadku najmniejszego naruszenia po stronie banku (niezależnie od skali czy wagi naruszenia).
Pomoc prawna w sprawie sankcji kredytu darmowego (SKD)
Kancelaria świadczy pomoc dla kredytobiorców oraz pożyczkobiorców zainteresowanych skorzystaniem z instytucji sankcji kredytu darmowego. Zapraszamy do kontaktu celem dokonania bezpłatnej analizy umowy i oceny szansa na zyskanie darmowego kredytu.
