Znakomita większość kredytów (pożyczek) zawiera postanowienia umowne, w których kwota kredytu (pożyczki) opisana jest jako suma całkowitej kwoty kredytu i kredytowanych kosztów, w szczególności prowizji (w różnych konfiguracjach). W niniejszym artykule omawiany zgodność z prawem zaliczania do całkowitej kwoty kredytu pozaodsetkowych kosztów kredytowych w kontekście możliwości zastosowania sankcji kredytu darmowego (SKD).
Całkowita kwota kredytu w świetle ustawy o kredycie konsumenckim
Zgodnie z ustawą z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim całkowita kwota kredytu to maksymalna kwota wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących kredytowanych kosztów kredytu, które kredytodawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt.
Z ww. definicji wynika, że całkowita kwota kredytu to kwota faktycznie wypłacana konsumentowi, a więc kwotą wypłacana „na rękę” (taka, którą konsument może dysponować i którą otrzymuje on od banku).
Kwotą taką (wchodząc w skład całkowitej kwoty kredytu) nigdy nie będą tzw. pozaodsetkowe koszty kredytu, a więc wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową o kredyt konsumencki, z wyłączeniem odsetek. Pozaodsetkowym kosztem kredytu jest np. prowizja za udzielenie kredytu.
W wyroku z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie C 377/14 TSUE stwierdził, że: „I tak, całkowita kwota kredytu w rozumieniu art. 3 lit. l) i art. 10 ust. 2 dyrektywy 2008/48 nie obejmuje żadnych kwot, których przeznaczeniem jest wywiązanie się ze zobowiązań podjętych w ramach odnośnej umowy o kredyt, takich jak koszty administracyjne, odsetki, opłata za udzielenie kredytu czy wszelkie inne typy kosztów, które musi ponieść konsument” (pkt 86).
Jakie znaczenie ma prawidłowe określenie całkowitej kwoty kredytu?
Z wcześniejszej części artykułu jednoznacznie wynika, że w skład całkowitej kwoty kredytu nie powinny wchodzić kredytowane koszty (np. prowizja). Ma to znaczenie w kontekście rzetelnej oceny przez konsumenta oferowanego mu produktu. Konsumenta interesują tutaj dwie kwestie: faktycznie udostępniona mu kwota oraz ponoszone koszty. Niewłaściwe przedstawienie proporcji kosztów i faktycznie udostępnianej konsumentowi kwoty uznać należy za naruszenie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim.
Błędne określenie całkowitej kwoty kredytu ma również fundamentalne znaczenia dla wskaźnika, jakim jest rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO). Podstawą do ustalenia RRSO jest całkowita kwota kredytu jako faktycznie wypłacana kwota, a więc bez kredytowanych kosztów.
Z kolei przyjęcie do ustalenia RRSO całkowitej kwoty kredytu powiększonej o kredytowane koszty (np. prowizję) skutkować będzie jej zaniżeniem i tym samym przedstawieniem konsumentowi nierzetelnej informacji o proponowanej umowie (jej faktycznym koszcie).
A jak słusznie stwierdził TSUE wyroku z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie C 377/14: „Należy podkreślić, że niezgodne z prawem włączenie do całkowitej kwoty kredytu kwot należących do całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta spowoduje w nieunikniony sposób zaniżenie RRSO, ponieważ wysokość RRSO zależy od całkowitej kwoty kredytu” (pkt 87).
Zgodnie natomiast z pkt 55 wyroku TSUE z dnia 21 marca 2024 r., C – 714/22, „(…) wskazanie RRSO, która nie odzwierciedla dokładnie wszystkich tych kosztów, pozbawia konsumenta możliwości określenia zakresu jego zobowiązania w taki sam sposób jak brak podania tej stopy. W konsekwencji sankcja pozbawienia kredytodawcy prawa do odsetek i opłat w przypadku wskazania RRSO, która nie obejmuje całości tych kosztów, odzwierciedla wagę takiego naruszenia i ma charakter odstraszający i proporcjonalny”.
Całkowita kwota kredytu a naliczanie odsetek od prowizji
Jak wskazano powyżej, nieprawidłowe określenie kwoty kredytu może mieć znaczenie przede wszystkim w zakresie naruszenia całkowitej kwoty kredytu i RRSO (jego zaniżenia). Niemniej, nie można również wykluczyć naruszenia w postaci całkowitej kwoty do zapłaty (jej nieprawidłowej wysokości) poprzez naliczanie odsetek od całkowitej kwoty kredytu powiększonej o kredytowane koszty (prowizję).
W ocenie Kancelarii oprocentowanie kredytu może być stosowane do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt. Więcej na ten temat pisaliśmy w artykułach: „Odsetki od prowizji a sankcja kredytu darmowego” oraz „Wyrok TSUE C – 377/14 a niedopuszczalność naliczania odsetek od prowizji”.
Całkowita kwota kredytu a sankcja kredytu darmowego
Każde z opisanych w artykule naruszeń może stanowić podstawę do skorzystania z sankcji kredytu darmowego (SKD). Skutkiem sankcji kredytu darmowego jest z kolei obowiązek zwrotu tylko i wyłącznie faktycznie wypłaconej kwoty kredytu, a więc kapitału – bez jakichkolwiek odsetek czy innych kosztów.
Zapraszamy do kontaktu osoby zainteresowane bezpłatną weryfikacją umowy kredytowej lub umowy pożyczki pod kątem możliwości zastosowania sankcji kredytu darmowego.
